Ông sinh ngày 10 tháng 12 năm 1958 tại xóm Hoa Trường, xã Hoa Lộc, huyện Hậu Lộc, tỉnh Thanh Hóa, trong một gia đình 8 anh chị em. Thân phụ ông là một viên chính chính quyền địa phương, thân mẫu làm ruộng. Ông hiện đang là Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt nam, Bí thư Tỉnh ủy Quảng Ninh. Ông là một tướng lĩnh Công an Nhân dân Việt Nam hàm Trung tướng; nguyên Thứ trưởng kiêm Tổng Cục trưởng Tổng Cục Hậu cần – Kỹ thuật, Bộ Công an. Ông có bằng Kỹ sư Xây dựng, Phó Giáo sư, Tiến sỹ Luật.
Năm 1963, ông theo gia đình về xây dựng Vùng Kinh tế mới tại xã Cẩm Phong, huyện Cẩm Thủy, tỉnh Thanh Hóa. Thuở nhỏ, ông theo học trung học tại Trường Phổ thông Cấp 3 Cẩm Thủy (nay là trường THPT Cẩm Thủy 1), tỉnh Thanh Hóa.
Sau khi tốt nghiệp Trung học năm 1975, ông theo học dự bị Ngoại ngữ tại Trường Đại học Ngoại ngữ Hà Nội (nay là Trường Đại học Hà Nội). Năm1976, ông được cử làm lưu học sinh tại Rumani và tốt nghiệp Kỹ sư ngành Xây dựng tại đây năm 1983.
Sau khi về nước năm 1984, ông được phân công làm Nghiên cứu viên Khoa học Cục Nghiên cứu Khoa học, Kinh tế và Kỹ thuật, Bộ Nội vụ. Đến năm 1989, ông được điều động sang công tác tại Bộ Ngoại giao, làm Bí thư Thứ nhất tại Đại sứ quán Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam tại Rumani.
Năm 1996, ông được điều trở lại Việt Nam, công tác tại Bộ Công an, lần lượt đảm nhiệm các chức vụ Thư ký Tổng hợp Văn phòng Bộ Công an; Phó Cục trưởng; Phụ trách Cục; Cục trưởng Bộ Công an.
Ông bảo vệ Luận án Tiến sỹ Luật năm 2000.
Năm 2006, được bổ nhiệm có thời hạn chức Phó Tổng Cục trưởng Bộ Công an.
Ông từng là Chuyên viên Cấp cao Văn phòng Chính phủ.
Ông là Giảng viên Đại học Kiêm nhiệm với học hàm Phó Giáo sư.
Ngày 25 tháng 4 năm 2007, Ông được Thủ tướng Chính phủ phong quân hàm Thiếu tướng Công an Nhân dân.
Tháng 12 năm 2009, Ông được Bộ trưởng Bộ Công an Giao nhiệm vụ Phụ trách Tổng Cục Hậu cần – Kỹ thuật, Bộ Công an.
Ngày 3 tháng 2 năm 2010, được Thủ tướng Chính phủ bổ nhiệm có thời hạn giữ chức Tổng Cục trưởng Tổng Cục Hậu cần – Kỹ thuật, Bộ Công an.
Ngày 9 tháng 3 năm 2010, được Hội đồng Chức danh Giáo sư Nhà nước phong học hàm Phó Giáo sư chuyên ngành luật.
Ngày 16 tháng 7 năm 2010, được Thủ tướng Chính phủ quyết định thăng cấp bậc hàm từ Thiếu tướng lên Trung tướng.
Ngày 12 tháng 8 năm 2010, được Thủ tướng Chính phủ quyết định bổ nhiệm có thời hạn giữ chức Thứ trưởng Bộ Công an (Quyết định 1458/QĐ-TTg).
Tại Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI, được bầu vào Ban Chấp hành Trung ương Đảng cộng Sản Việt nam.
Tháng 8 năm 2011, ông được bổ nhiệm làm Bí thư Tỉnh ủy Quảng Ninh.
